Kamica nerkowa – bolesny problem – dr n. med. Krzysztof Ossoliński, specjalista FEBU, urolog rzeszów

Wstęp

Kamica nerkowa jest powszechną chorobą układu moczowego, polegającą na tworzeniu się kamieni w nerkach lub drogach moczowych. Jest to schorzenie, które może dotknąć osoby w różnym wieku i często wiąże się z intensywnym bólem oraz innymi uciążliwymi objawami. Zrozumienie mechanizmów powstawania kamieni nerkowych, ich przyczyn, objawów oraz dostępnych metod diagnostycznych i leczenia jest kluczowe dla skutecznego zarządzania tą chorobą i zapobiegania jej nawrotom.
Kamienie nerkowe, znane również jako złogi nerkowe, to twarde masy składające się z kryształów, które mogą tworzyć się w różnych częściach układu moczowego, ale najczęściej powstają w nerkach. Mogą mieć różne rozmiary, od mikroskopijnych cząstek do dużych kamieni o średnicy kilku centymetrów. Kamienie nerkowe mogą składać się z różnych substancji chemicznych, najczęściej z szczawianu wapnia, fosforanu wapnia, kwasu moczowego, cystyny lub struwitu.

Kidneys Stock photos by Vecteezy

Przyczyny

Przyczyny kamicy nerkowej są złożone i wieloczynnikowe. Mogą obejmować:

Genetykę: Skłonność do kamicy nerkowej może być dziedziczna.
Dieta: Wysokie spożycie białka zwierzęcego, soli i cukru zwiększa ryzyko kamicy nerkowej. Brak odpowiedniego nawodnienia również sprzyja tworzeniu się kamieni.
Choroby i zaburzenia metaboliczne: Zaburzenia metaboliczne, takie jak hiperparatyreoza, mogą prowadzić do zwiększenia poziomu wapnia w moczu.
Infekcje dróg moczowych: Niektóre bakterie mogą produkować substancje sprzyjające tworzeniu kamieni struwitowych.
Leki: Niektóre leki mogą zwiększać ryzyko tworzenia kamieni nerkowych, w tym diuretyki i środki przeciwdrgawkowe.

Objawy

Objawy kamicy nerkowej mogą różnić się w zależności od wielkości i lokalizacji kamieni. Najczęstsze objawy to:

Silny ból: Nagły, intensywny ból w boku, który może promieniować do podbrzusza i pachwiny. Jest to tzw. kolka nerkowa, która jest wynikiem przemieszczania się kamienia przez moczowód.
Krwawienie: Krew w moczu (hematuria) może być wynikiem uszkodzenia dróg moczowych przez kamień. Mocz może przybierać różne odcienie czerwieni, od jasnoróżowego po ciemnobrązowy.
Dysuria: Ból i dyskomfort podczas oddawania moczu. Może to być spowodowane irytacją ścian dróg moczowych przez przemieszczający się kamień.
Częste oddawanie moczu: Zwiększona potrzeba oddawania moczu, często małymi porcjami. Może to być spowodowane podrażnieniem dróg moczowych.
Nudności i wymioty: Często towarzyszą one silnemu bólowi, co jest reakcją organizmu na intensywny stres i ból.
Gorączka i dreszcze: W przypadku zakażenia dróg moczowych, które może towarzyszyć kamicy nerkowej, mogą wystąpić objawy ogólne, takie jak gorączka i dreszcze.

Metody diagnostyczne

Diagnostyka kamicy nerkowej obejmuje kilka metod, które pozwalają na dokładne określenie lokalizacji, wielkości i składu kamieni:

Badania obrazowe:
- Ultrasonografia: Najczęściej stosowana metoda, bezpieczna i nieinwazyjna. Pozwala na wykrycie kamieni oraz ocenę stanu nerek.
- Tomografia komputerowa (CT): Najbardziej precyzyjna metoda, pozwalająca na dokładne zobrazowanie kamieni. CT bez kontrastu jest złotym standardem w diagnostyce kamicy nerkowej.
- Rtg przeglądowy: Może być używany do wykrywania kamieni zawierających wapń. Jest mniej czuły niż CT, ale może być pomocny w monitorowaniu postępu leczenia.
Analiza moczu: Wykrywanie kryształów, krwi i oznak infekcji w moczu. Badanie to może również pomóc w identyfikacji zaburzeń metabolicznych, które mogą prowadzić do tworzenia kamieni.
Badania krwi: Oceniające funkcje nerek i poziomy substancji, które mogą sprzyjać tworzeniu kamieni, takich jak wapń, kwas moczowy i elektrolity.
Analiza kamienia: Po jego wydaleniu, aby określić jego skład chemiczny. Pozwala to na dobranie odpowiedniej strategii zapobiegawczej.

Metody leczenia

Leczenie kamicy nerkowej zależy od wielkości, lokalizacji i składu kamieni:

Farmakoterapia:
Każdy z tych leków ma specyficzne wskazania i przeciwwskazania, a ich stosowanie powinno być zawsze konsultowane
z lekarzem, który dobierze odpowiednią terapię w zależności od rodzaju kamieni, stanu zdrowia pacjenta oraz
innych indywidualnych czynników.
- - Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSAID):
    - Ibuprofen, Naproksen, Diklofenak: Używane w celu łagodzenia bólu i zmniejszania stanu
      zapalnego związanego z przemieszczaniem się kamieni w drogach moczowych.
  - Opioidy:
    - Morfiny, Tramadol: Stosowane w przypadkach silnego bólu, gdy NSAID są niewystarczające.
  - Alfa-blokery:
    - Tamsulozyna (Flomax): Pomaga w relaksacji mięśni gładkich w ścianie moczowodu, co
      ułatwia przechodzenie kamieni przez drogi moczowe.
  - Leki przeciwinfekcyjne (Antybiotyki):
    - Cefalosporyny, Ciprofloxacin: Stosowane w przypadku zakażeń dróg moczowych, które mogą
      towarzyszyć kamicy nerkowej.
  - Leki alkalizujące mocz:
    - Cytrynian potasu: Stosowany w celu zwiększenia pH moczu, co pomaga
      zapobiegać tworzeniu się kamieni kwasu moczowego i cystynowych.
  - Leki diuretyczne:
    - Hydrochlorotiazyd (HCTZ): Stosowany u pacjentów z hiperkalciurią (zwiększone wydalanie
      wapnia z moczem) w celu zmniejszenia ilości wapnia w moczu.
  - Leki zmniejszające produkcję kwasu moczowego:
    - Allopurinol (Zyloprim): Stosowany w celu zmniejszenia produkcji kwasu moczowego, co
      zapobiega tworzeniu się kamieni kwasu moczowego.
  - Inhibitory ksantynooksydazy:
    - Febuksostat (Uloric): Stosowany w celu zmniejszenia poziomu kwasu moczowego u pacjentów
      z dną moczanową i kamicą kwasu moczowego.
  - Leki zmniejszające wchłanianie szczawianów:
    - Cholestyramina (Questran): Może być stosowana w rzadkich przypadkach nadmiernego
      wchłaniania szczawianów z przewodu pokarmowego.
Litotrypsja falą uderzeniową (ESWL): Metoda polegająca na rozbijaniu kamieni za pomocą fal
dźwiękowych generowanych z zewnątrz ciała. Fragmenty kamieni są następnie naturalnie wydalane z moczem.
Ureteroskopia: Endoskopowe usuwanie kamieni z moczowodu za pomocą cienkiego, giętkiego
narzędzia wprowadzanego przez cewkę moczową.
Nefrolitotomia przezskórna (PCNL): Inwazyjna metoda usuwania dużych kamieni nerkowych. Polega
na wprowadzeniu endoskopu bezpośrednio do nerki przez małe nacięcie w skórze.
Operacja chirurgiczna: Rzadko stosowana, tylko w przypadkach, gdy inne metody są nieskuteczne.
Polega na bezpośrednim usunięciu kamieni z nerek lub moczowodu.

Zapobieganie

Zapobieganie kamicy nerkowej polega na zmianach stylu życia i diety:

Nawodnienie: Picie dużej ilości wody (co najmniej 2-3 litry dziennie) jest kluczowe, aby utrzymać mocz rozcieńczony i zmniejszyć ryzyko tworzenia kamieni.
Dieta:
- Unikanie nadmiernego spożycia soli, która może zwiększać ilość wapnia w moczu.
- Ograniczenie spożycia białka zwierzęcego, które może zwiększać poziom kwasu moczowego i wapnia w moczu.
- Unikanie produktów bogatych w szczawiany, takich jak szpinak, rabarbar, buraki i czekolada, szczególnie u osób ze skłonnością do tworzenia kamieni szczawianowych.
- Spożywanie pokarmów bogatych w wapń, aby związać szczawiany w przewodzie pokarmowym i zmniejszyć ich wchłanianie.
Regularne badania: Dla osób z historią kamicy nerkowej regularne badania kontrolne są ważne, aby monitorować funkcje nerek i skład moczu.
Leki: W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki zapobiegające tworzeniu się kamieni, takie jak cytrynian potasu, który zwiększa rozpuszczalność szczawianu wapnia i kwasu moczowego w moczu.

Podsumowanie

Kamica nerkowa to schorzenie, które może znacznie wpływać na jakość życia pacjentów. Dzięki postępowi w diagnostyce i leczeniu, większość przypadków kamicy nerkowej można skutecznie zarządzać i leczyć. Kluczowe znaczenie ma również profilaktyka, obejmująca odpowiednie nawodnienie, zdrową dietę oraz regularne kontrole lekarskie. Wczesne wykrycie i właściwe zarządzanie mogą zapobiec poważnym powikłaniom i nawrotom tej choroby.
W przypadku wystąpienia objawów kamicy nerkowej lub jakichkolwiek problemów związanych z układem moczowym, zdecydowanie zalecamy skontaktowanie się z lekarzem specjalistą, aby uzyskać profesjonalną diagnozę i odpowiednie leczenie.