Najczęstrze schorzenia urologiczne i metody diagnostyczne
Schorzenia urologiczne to choroby dotyczące układu moczowo-płciowego u mężczyzn i kobiet. Mogą one mieć różne przyczyny, objawy i skutki dla zdrowia i jakości życia pacjentów. Niektóre z nich mogą być również czynnikami wpływającymi na płodność lub zaburzenia seksualne. Wśród najczęstszych schorzeń urologicznych można wymienić:
To nowotwór złośliwy gruczołu krokowego, który może rosnąć bezobjawowo lub dawać podobne objawy jak łagodny rozrost prostaty. Czynniki ryzyka to wiek powyżej 50 lat, rasa czarna, historia rodzinna raka prostaty czy narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Diagnostyka polega na badaniu fizykalnym, badaniu krwi (PSA), biopsji prostaty i badaniach obrazowych (USG, MRI, scyntygrafia, PET). Leczenie zależy od stopnia zaawansowania raka i może obejmować obserwację, operację usunięcia prostaty, radioterapię, brachyterapię, hormonoterapię lub chemioterapię.
Rak nerki to nowotwór złośliwy, który rozwija się w nerce. Wyróżnia się wiele jego podtypów, a tym występującym najczęściej jest rak nerkowokomórkowy, stanowiący ok. 80% przypadków1. W tej grupie znajduje się nowotwór jasnokomórkowy, chromofobowy i brodawkowaty.
Rak nerki jest podstępną chorobą, która często nie daje charakterystycznych objawów w początkowych fazach rozwoju. Dlatego w wielu przypadkach jest rozpoznawany zbyt późno, gdy już wystąpią przerzuty do innych narządów. Czynniki ryzyka raka nerki to m.in. palenie tytoniu, otyłość, nadciśnienie tętnicze, narażenie na szkodliwe substancje chemiczne czy predyspozycje genetyczne.
Objawy raka nerki mogą być niecharakterystyczne i obejmować utratę masy ciała, osłabienie, gorączkę, nocne poty czy częste infekcje. W zaawansowanych stadiach choroby mogą pojawić się krew w moczu, ból w okolicy lędźwiowej, guz wyczuwalny w jamie brzusznej, niedokrwistość, polineuropatie czy objawy związane z przerzutami do kości, mózgu, wątroby czy płuc.
Diagnostyka raka nerki opiera się na badaniu fizykalnym, badaniu moczu i krwi , badaniach obrazowych. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i może obejmować operację usunięcia nerki lub jej części (nefrektomię), radioterapię, immunoterapię, terapię celowaną czy chemioterapię.
Rokowanie w raku nerki jest uzależnione od stadium choroby i ogólnego stanu pacjenta. Im wcześniej wykryty jest nowotwór, tym większa szansa na przeżycie. Według danych z 2010 roku pięcioletnie przeżycie wynosiło 72% dla pacjentów z rakiem nerki ograniczonym do narządu i 12% dla pacjentów z przerzutami.
Rak cewki moczowej to nowotwór złośliwy, który rozwija się w cewce moczowej - kanale odprowadzającym mocz z pęcherza na zewnątrz. Jest to bardzo rzadka choroba, która częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Rak cewki moczowej często naciera na okoliczne tkanki i narządy, ale rzadko daje odległe przerzuty.
Przyczyny raka cewki moczowej nie są do końca znane, ale mogą mieć związek z częstymi lub przewlekłymi zapaleniami cewki moczowej, zwężeniem cewki moczowej, infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego, rasą białą, wiekiem powyżej 60 lat czy przebytym rakiem pęcherza moczowego.
Objawy raka cewki moczowej mogą być podobne do objawów zapalenia cewki moczowej lub raka pęcherza moczowego i obejmować krew w moczu, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, częste parcie na pęcherz, zgrubienie na prąciu u mężczyzn, powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych czy objawy związane z przerzutami do innych narządów.
Diagnostyka raka cewki moczowej opiera się na badaniu fizykalnym, badaniu moczu i krwi, badaniach obrazowych (USG, TK, MRI) i biopsji cewki moczowej. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i może obejmować operację usunięcia cewki moczowej lub jej części (uretrektomię), radioterapię, chemioterapię czy immunoterapię.
Rokowanie w raku cewki moczowej jest uzależnione od stadium choroby i ogólnego stanu pacjenta. Im wcześniej wykryty jest nowotwór, tym większa szansa na przeżycie. Według danych z 2015 roku pięcioletnie przeżycie wynosiło 53% dla pacjentów z rakiem cewki moczowej ograniczonym do narządu i 9% dla pacjentów z przerzutami.
Rak pęcherza moczowego to nowotwór złośliwy, który rozwija się z komórek nabłonka wyściełającego pęcherz i drogi moczowe. Jest to choroba częstsza u mężczyzn niż u kobiet i zwykle występuje po 50. roku życia. Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest krwiomocz, czyli obecność krwi w moczu. Inne objawy mogą obejmować ból podczas oddawania moczu, częste parcie na pęcherz lub ból w podbrzuszu lub w okolicy lędźwiowej.
Rak pęcherza moczowego może być nienaciekający lub naciekający błonę mięśniową pęcherza. Stopień zaawansowania choroby określa się za pomocą klasyfikacji TNM, która uwzględnia wielkość guza pierwotnego (T), zajęcie węzłów chłonnych (N) i obecność przerzutów odległych (M).
Leczenie raka pęcherza moczowego zależy od typu i stadium nowotworu oraz stanu ogólnego pacjenta. Może obejmować operację usunięcia guza lub całego pęcherza, chemioterapię, radioterapię lub immunoterapię. Rokowania w raku pęcherza moczowego zależą od wielu czynników, takich jak wiek, stan zdrowia, rodzaj i stopień zaawansowania nowotworu oraz odpowiedź na leczenie.
Rak jądra to nowotwór złośliwy, który rozwija się z komórek jądra, męskiego narządu płciowego odpowiedzialnego za produkcję plemników i testosteronu. Jest to choroba częstsza u młodych mężczyzn w wieku 15-35 lat. W Polsce w 2019 roku na ten rodzaj raka zachorowało 1174 mężczyzn, a zmarło 153.
Rak jądra może mieć różne typy histologiczne, ale najczęściej występują nowotwory zarodkowe, które dzielą się na nasieniaki i nienasieniaki. Nasieniaki wywodzą się z komórek rozrodczych, a nienasieniaki mogą zawierać elementy różnych podtypów nowotworu zarodkowego12. Stopień zaawansowania choroby określa się za pomocą klasyfikacji TNM, która uwzględnia wielkość guza pierwotnego (T), zajęcie węzłów chłonnych (N) i obecność przerzutów odległych (M)2.
Rak jądra najczęściej objawia się niebolesnym powiększeniem lub zgrubieniem jądra, które można wyczuć palcami. Inne objawy mogą obejmować ból lub dyskomfort w mosznie, powiększenie piersi lub ból brzucha spowodowany przerzutami. Przyczyny raka jądra nie są do końca znane, ale do czynników ryzyka należą wnętrostwo (niezstąpienie jąder do moszny), zespół Klinefeltera (nieprawidłowa liczba chromosomów płciowych), wcześniejszy nowotwór drugiego jądra lub rodzinne występowanie raka jądra.
Diagnoza raka jądra opiera się na badaniu fizykalnym, badaniach obrazowych (USG, RTG, TK) i badaniach laboratoryjnych (markery nowotworowe we krwi). Leczenie raka jądra zależy od typu i stadium nowotworu oraz stanu ogólnego pacjenta. Może obejmować operację usunięcia jądra lub części jądra, chemioterapię, radioterapię lub immunoterapię. Rokowania w raku jądra są dobre, jeśli choroba jest wykryta we wczesnym etapie i odpowiednio leczona. Pięcioletnie przeżycie wynosi ponad 90% dla wszystkich stadiów choroby.
Kamica moczowa to choroba układu moczowego, polegająca na tworzeniu się złogów (kamieni) z substancji chemicznych, które normalnie są rozpuszczone w moczu. Kamica moczowa może dotyczyć nerek, moczowodów, pęcherza lub cewki moczowej. Najczęściej występuje kamica nerkowa, gdy złogi znajdują się w kielichach lub miedniczce nerkowej. Kamica moczowa jest częstą chorobą, zwłaszcza u mężczyzn w wieku 30-50 lat.
Kamica moczowa może mieć różne przyczyny, ale najczęściej jest związana z nadmiernym stężeniem niektórych składników moczu, takich jak wapń, szczawiany, kwas moczowy czy fosforany. Do czynników ryzyka kamicy moczowej należą: nieprawidłowa dieta (bogata w białko, sól lub witaminę C), mała ilość spożywanych płynów, zaburzenia metaboliczne (np. nadczynność przytarczyc), zakażenia dróg moczowych, nieprawidłowości anatomiczne układu moczowego (np. zwężenia moczowodu), predyspozycje genetyczne lub rodzinne.
Kamica moczowa może nie dawać żadnych objawów lub powodować silny ból w okolicy lędźwiowej lub podbrzusza, zwany kolką nerkową. Ból ten jest spowodowany przemieszczaniem się złogu przez moczowód i nasila się przy zmianie pozycji ciała. Może mu towarzyszyć nudności, wymioty, krwiomocz (obecność krwi w moczu), częste parcie na pęcherz lub gorączka.
Diagnoza kamicy moczowej opiera się na badaniu fizykalnym, badaniach laboratoryjnych (analiza moczu i krwi) i badaniach obrazowych (USG, RTG, TK lub MRI). Leczenie kamicy moczowej zależy od wielkości i rodzaju złogów oraz występowania powikłań. Może obejmować leczenie zachowawcze (picie dużo płynów, leki przeciwbólowe i rozkurczowe), leczenie farmakologiczne (leki rozpuszczające kamienie), leczenie zabiegowe (np. litotrypsja - kruszenie kamieni falami uderzeniowymi) lub leczenie operacyjne (np. endoskopia - usuwanie kamieni przez cewkę moczową). Zapobieganie kamicy moczowej polega na utrzymaniu prawidłowego nawodnienia organizmu, unikaniu nadmiaru soli i białka w diecie oraz leczeniu chorób współistniejących.
To powiększenie gruczołu krokowego, które uciska cewkę moczową i utrudnia oddawanie moczu. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca znane, ale wiąże się ono z wiekiem, zaburzeniami hormonalnymi, otyłością i siedzącym trybem życia. Objawy to częste parcie na pęcherz, osłabienie strumienia moczu, ból podczas mikcji lub wytrysku, zatrzymanie moczu lub nietrzymanie moczu. Diagnostyka polega na badaniu fizykalnym, badaniu krwi (PSA), badaniu moczu, cystoskopii, uroflowmetrii i USG. Leczenie może obejmować leki, zabiegi operacyjne lub minimalnie inwazyjne.
Zapalenie prostaty to choroba zapalna gruczołu krokowego, który jest częścią męskiego układu moczowo-płciowego. Zapalenie prostaty może mieć formę ostrą lub przewlekłą i dotyka mężczyzn w różnym wieku.
Przyczyny zapalenia prostaty mogą być różne, ale najczęściej jest ono spowodowane zakażeniem bakteryjnym, np. pałeczką okrężnicy (Escherichia coli), która dostaje się do gruczołu z moczu, krwi lub chłonki. Inne czynniki ryzyka to infekcje wirusowe, infekcje układu moczowego, długotrwałe cewnikowanie, zabiegi urologiczne, kamienie sterczowe czy rzeżączka.
Objawy zapalenia prostaty mogą być podobne do objawów zapalenia pęcherza moczowego i obejmować częste parcie na pęcherz, pieczenie i ból podczas oddawania moczu, krew w moczu lub nasieniu, ból w okolicy krocza, pachwiny lub dolnej części pleców, gorączkę, dreszcze, osłabienie czy zaburzenia erekcji lub ejakulacji.
Diagnostyka zapalenia prostaty opiera się na badaniu fizykalnym, badaniu krwi (PSA), badaniu moczu i nasienia, posiewach bakteriologicznych i USG. Leczenie zależy od przyczyny i postaci zapalenia i może obejmować antybiotyki, leki przeciwzapalne, leki rozkurczowe lub fizykoterapię.
Zapalenie prostaty może powodować powikłania takie jak ropień prostaty, zatrzymanie moczu, przerost prostaty czy niepłodność. Dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie i leczenie choroby.
Pęcherz nadreaktywny to zespół objawów ze strony układu moczowego, który charakteryzuje się nagłym i silnym parciem na pęcherz, częstym oddawaniem moczu w dzień i w nocy oraz nietrzymaniem moczu z parcia. Pęcherz nadreaktywny może utrudniać codzienne funkcjonowanie i obniżać jakość życia.
Przyczyny pęcherza nadreaktywnego nie są do końca znane, ale mogą być związane z zaburzeniami nerwów odpowiadających za prawidłowe działanie pęcherza moczowego. Zaburzenia te mogą być wywołane przez choroby neurologiczne, cukrzycę, zespół jelita nadreaktywnego, menopauzę u kobiet, przerost prostaty u mężczyzn czy niektóre leki.
Diagnostyka pęcherza nadreaktywnego opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym, badaniu moczu i krwi oraz badaniach obrazowych (USG, cystoskopia). Leczenie zależy od nasilenia objawów i może obejmować zmianę stylu życia, leki rozkurczowe lub antycholinergiczne, fizykoterapię, neuromodulację lub iniekcje dopęcherzowe toksyną botulinową (Botox).